白话译文昔日的仙人已乘着黄鹤飞去，这地方只留下空荡的黄鹤楼。黄鹤一去再也没有返回这里，千万年来只有白云飘飘悠悠。汉阳晴川阁的碧树历历可辨，更能看清芳草繁茂的鹦鹉洲。时至黄昏不知何处是我家乡？看江面烟波渺渺更使人烦愁！元人辛文房《唐才子传》记李白登黄鹤楼本欲赋诗，因见崔颢此作，为之敛手，说：“眼前有景道不得，崔颢题诗在上头。”传说或出于后人附会，未必真有其事。然李白确曾两次作诗拟此诗格调。其《鹦鹉洲》诗前四句说：“鹦鹉东过吴江水，江上洲传鹦鹉名。鹦鹉西飞陇山去，芳洲之树何青青。”与崔诗如出一辙。又有《登金陵凤凰台》诗亦是明显地摹学此诗。为此，说诗者众口交誉，如严羽《沧浪诗话》谓：“唐人七言律诗，当以崔颢《黄鹤楼》为第一。”这一来，崔颢的《黄鹤楼》的名气就更大了。《黄鹤楼》之所以成为千古传颂的名篇佳作，主要还在于诗歌本身具有的美学意蕴。一是意中有象、虚实结合的意境美。诗从楼的命名之由来着想，借传说落笔，然后生发开去。仙人跨鹤，本属虚无，现以无作有，说它“一去不复返”，就有岁月不再、古人不可见之憾；仙去楼空，唯余天际白云，悠悠千载，正能表现世事茫茫之慨。诗人这几笔写出了那个时代登黄鹤楼的人们常有的感受，气概苍莽，感情真挚。二是气象恢宏、色彩缤纷的绘画美。诗中有画，历来被认为是山水写景诗的一种艺术标准，《黄鹤楼》也达到了这个高妙的境界。首联在融入仙人乘鹤的传说中，描绘了黄鹤楼的近景，隐含着此楼枕山临江，峥嵘缥缈之形势。颔联在感叹“黄鹤一去不复返”的抒情中，描绘了黄鹤楼的远景，表现了此楼耸入天际、白云缭绕的壮观。颈联游目骋怀，直接勾勒出黄鹤楼外江上明朗的日景。尾联徘徊低吟，间接呈现出黄鹤楼下江上朦胧的晚景。诗篇所展现的整幅画面上，交替出现的有黄鹤楼的近景、远景、日景、晚景，变化奇妙，气象恢宏；相互映衬的则有仙人黄鹤、名楼胜地、蓝天白云、晴川沙洲、绿树芳草、落日暮江，形象鲜明，色彩缤纷。全诗在诗情之中充满了画意，富于绘画美。前人有“文以气为主”之说，此诗前四句看似随口说出，一气旋转，顺势而下，绝无半点滞碍。“黄鹤”二字再三出现，却因其气势奔腾直下，使读者“手挥五弦，目送飞鸿”，急忙读下去，无暇觉察到它的重叠出现，而这是律诗格律上之大忌，诗人好像忘记了是在写“前有浮声，后须切响”、字字皆有定声的七律。试看：首联的五、六字同出“黄鹤”；第三句几乎全用仄声；第四句又用“空悠悠”这样的三平调煞尾；亦不顾什么对仗，用的全是古体诗的句法。诗人未必是有意在写拗律，但他跟后来杜甫的律诗有意自创别调的情况也不同，是知之而不顾，如《红楼梦》中林黛玉教人做诗时所说的，“若是果有了奇句，连平仄虚实不对都使得的”。在这里，崔颢是依据诗以立意为要和“不以词害意”的原则去进行实践的，所以才写出这样七律中罕见的高唱入云的诗句。此外，双声、叠韵和叠音词或词组的多次运用，如“黄鹤”、“复返”等双声词，双声词组，“此地”，“江上”等叠韵词组，以及“悠悠”、“历历”、“萋萋”等叠音词，造成了此诗声音铿锵，清朗和谐，富于音乐美。此诗前半首用散调变格，后半首就整饬归正，实写楼中所见所感，写从楼上眺望汉阳城、鹦鹉洲的芳草绿树并由此而引起的乡愁，这是先放后收。倘只放不收，一味不拘常规，不回到格律上来，那么，它就不是一首七律，而成为七古了。此诗前后似成两截，其实文势是从头一直贯注到底的，中间只不过是换了一口气罢了。这种似断实续的连接，从律诗的起、承、转、合来看，也最有章法。元杨载《诗法家数》论律诗第二联要紧承首联时说：“此联要接破题（首联），要如骊龙之珠，抱而不脱。”此诗前四句正是如此，叙仙人乘鹤传说，颔联与破题相接相抱，浑然一体。杨载又论颈联之“转”说：“与前联之意相避，要变化，如疾雷破山，观者惊愕。”疾雷之喻，意在说明章法上至五、六句应有突变，出人意外。此诗转折处，格调上由变归正，境界上与前联截然异趣，恰好符合律法的这个要求。叙昔人黄鹤，杳然已去，给人以渺不可知的感觉；忽一变而为晴川草树，历历在目，萋萋满洲的眼前景象，这一对比，不但能烘染出登楼远眺者的愁绪，也使文势因此而有起伏波澜。《楚辞·招隐士》曰：“王孙游兮不归，春草生兮萋萋。”诗中“芳草萋萋”之语亦借此而逗出结尾乡关何处、归思难禁的意思。末联以写烟波江上日暮怀归之情作结，使诗意重归于开头那种渺茫不可见的境界，这样能回应前面，如豹尾之能绕额的“合”，也是很符合律诗法度的。正由于此诗艺术上出神入化，取得极大成功，它被人们推崇为题黄鹤楼的绝唱，就是可以理解的了。

ད་ནི་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་སྟོང་པ་ཉིད་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་ནས་བཤད་པ།

宣说大乘空性之增上力故

རྨོངས་པས་སྡུག་བསྔལ་ཅན་དོན་དུ།།ཆགས་དང་འཇིགས་མཐའ་ལས་གྲོལ་བ།།འཁོར་བར་གནས་པ་འགྲུབ་གྱུར་པ།།འདི་ནི་སྟོང་ཉིད་འབྲས་བུ་ཡིན།།

为度愚痴痛苦众，解脱贪着怖畏边，自能安住轮回中，此即修行空性果。

དེ་ལྟར་སྟོང་པ་ཉིད་ཕྱོགས་ལ།།སུན་འབྱིན་པ་ནི་འཐད་མ་ཡིན།།དེས་ན་ཐེ་ཚོམ་མི་ཟ་བར།།སྟོང་པ་ཉིད་ནི་བསྒོམ་པར་བྱ།།

如是空性之品类，不应对其行破斥，是故无有怀疑故，理应修行空性义。

ཉོན་མོངས་ཤེས་བྱའི་སྒྲིབ་པ་ཡི།།མུན་པའི་གཉེན་པོ་སྟོང་པ་ཉིད།།མྱུར་དུ་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་འདོད་པས།།དེ་ནི་ཇི་ལྟར་སྒོམ་མི་བྱེད།།

烦恼所知之二障，其暗对治即空性，欲速证得一切智，云何于此不修行？

དངོས་གང་སྡུག་བསྔལ་སྐྱེད་བྱེད་པ།།དེ་ལ་སྐྲག་པ་སྐྱེ་འགྱུར་ན།།སྟོང་ཉིད་སྡུག་བསྔལ་ཞི་བྱེད་པ།།དེ་ལ་འཇིགས་པ་ཇི་ལྟར་སྐྱེ།།

实执能令痛苦生，对此将生诸怖畏，空性能息诸痛苦，云何于彼生怖畏？

གལ་ཏེ་བདག་འགའ་ཡོད་ན་ནི།།ཅི་ཡང་རུང་ལ་འཇིགས་འགྱུར་ན།།བདག་ཉིད་འགའ་ཡང་ཡོད་མིན་པས།།འཇིགས་པར་འགྱུར་བ་སུ་ཞིག་ཡིན།།

若有少分自性我，任一之境生怖畏，我性丝毫亦不存，何人能生怖畏心？

ཕྱིན་ཅི་ལོག་ཏུ་རྨོངས་པས་སྡུག་བསྔལ་ཅན་འཁོར་བའི་སེམས་ཅན་རྣམས་ཀྱི་དོན་དུ། ཆགས་པའི་མཐའ་དང་འཇིགས་ཤིང་སྐྲག་པའི་མཐའ་གཉིས་ལས་གྲོལ་བའི་སྙིང་རྗེའི་གཞན་དབང་གིས། འཁོར་བར་གནས་པ་འགྲུབ་པར་གྱུར་པ། འདི་ནི་མཐའ་བཞིའི་སྤྲོས་པ་དང་བྲལ་བའི་སྟོང་པ་ཉིད་བསྒོམས་པའི་འབྲས་བུ་ཡིན་ནོ། །

为了被愚痴颠倒所缚之轮回痛苦有情，菩萨以解脱贪执与畏惧二边之大悲增上力故，住于轮回，远离四边戏论，这是修行空性的结果。

དེ་སྐད་དུ་བྱང་ཆུབ་སེམས་འགྲེལ་ལས་ཀྱང༌། དེ་ལྟར་རྣལ་འབྱོར་པ་རྣམས་ཀྱིས། །སྟོང་པ་ཉིད་ནི་བསྒོམས་བྱས་ན། །བློ་ནི་གཞན་དོན་ལ་དགའ་བར། །འགྱུར་བ་འདི་ལ་ཐེ་ཚོམ་མེད། །ཅེས་དང༌། ཡང་ཀླུ་སྒྲུབ་ཞབས་ཀྱིས། གདོད་ནས་སྐྱེ་མེད་རང་བཞིན་འདི། །བློ་ཡིས་གཏིང་ནས་རྟོགས་གྱུར་ན། །འཁོར་བའི་འདམ་དུ་བྱིངས་པ་ལ། །སྙིང་རྗེ་ངང་གིས་སྐྱེ་བར་འགྱུར། །ཞེས་གསུངས་སོ། །དེ་ལྟར་སྟོང་པ་ཉིད་ཀྱི་ཕྱོགས་ལ། སུན་འབྱིན་པ་ནི་འཐད་པ་མ་ཡིན་པས། དེས་ན་ཐེ་ཚོམ་མི་ཟ་བར། ཆོས་ཐམས་ཅད་རང་བཞིན་གྱིས་མི་དམིགས་པའི་སྟོང་པ་ཉིད་ནི་བསྒོམ་པར་བྱའོ། །

《菩萨释》中亦云：“如是瑜伽者，修行空性义，心乐于利他，此定无疑惑。”，龙树菩萨亦云：“无始无生此自性，若从心底得证悟，拔除轮回之淤泥，能生大悲之自性。”，如是不应破坏空性品，应毋庸置疑地修行不缘一切法自性之空性。

ཡང་སྟོང་པ་ཉིད་ཀྱི་ཁྱད་པར་བརྗོད་པའི་ཕྱིར། འདོད་ཆགས་ལ་སོགས་པ་ཉོན་མོངས་པ་དང་འཁོར་གསུམ་དུ་དམིགས་པའི་ཤེས་བྱའི་སྒྲིབ་པ་ཡི། མུན་པའི་གཉེན་པོ་སྟོང་པ་ཉིད་ཡིན་ལ། མྱུར་དུ་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་ཉིད་ཐོབ་པར་འདོད་པས། སྟོང་པ་ཉིད་དེ་ནི་ཇི་ལྟར་སྒོམ་པར་མི་བྱེད། དེ་ཡང་འཁོར་གསུམ་ལ་བདེན་པར་ཞེན་པ་དང་དེ་ལ་གཉིས་སུ་ཞེན་པའི་ཁྱད་པར་གྱིས་སྔ་མ་ཉོན་སྒྲིབ་དང་ཕྱི་མ་ཤེས་བྱའི་སྒྲིབ་པ་རིགས་པའི་ཚད་དུ་བྱེད་པ་ནི་ལུགས་འདིའི་ཁྱད་ཆོས་ཡིན་ནོ། །

复为了宣讲空性殊胜故，能对治贪欲等烦恼及三轮中所知障黑暗，其对治法即是空性，欲速疾获得一切智，为何不修行空性呢？复次，以贪执三轮为谛实及执二者之差别作前烦恼障及后所知障之理量，是此理之特点。

སྐྲག་པས་སྟོང་པ་ཉིད་སྤོང་བ་ཡང་རིགས་པ་མ་ཡིན་ཏེ། དངོས་པོ་གང་སྡུག་བསྔལ་སྐྱེད་པར་བྱེད་པ། དེ་ལ་སྐྲག་པ་སྐྱེ་བར་འགྱུར་ན། སྟོང་པ་ཉིད་སྡུག་བསྔལ་ཐམས་ཅད་ཞི་བར་བྱེད་པ། དེ་ལ་འཇིགས་པ་ཇི་ལྟར་སྐྱེ། ཡོན་ཏན་ཐམས་ཅད་ཀྱི་འབྱུང་གནས་ཡིན་པའི་ཕྱིར་དེ་ལ་དགའ་བ་ཉིད་དུ་རིགས་སོ་ཞེས་དགོངས་པ་ཡིན་ནོ། །གལ་ཏེ་བདག་ཅེས་བྱ་བ་འགའ་ཞིག་ཡོད་པར་གྱུར་ན་ནི། འཇིགས་པའི་གནས་ཅི་ཡང་རུང་བ་ལ་འཇིགས་པར་འགྱུར་ན། བདག་ཉིད་འགའ་ཡང་ཡོད་མིན་པས། འཇིགས་པར་འགྱུར་བ་དེ་སུ་ཞིག་ཡིན། །

以恐惧故，断除空性亦是不合理的，实执之物能生痛苦，若对其产生恐惧，则空性能息一切痛苦，为何要对其产生怖畏呢？空性是一切功德之来缘，故理应对其产生欢喜。倘若所谓的“我”有少许存在，那么对于任何怖畏之处理应怖畏，倘若“我”丝毫不存在，那么谁生起畏惧呢？

摘录自：གཞན་ཕན་སྣང་བ། 贤遍囊瓦 - བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སྤྱོད་པ་ལ་འཇུག་པ་ལས། ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པའི་ལེའུ་སྟེ་དགུ་པའོ།། །།《入菩萨行论》第九品智慧（初稿待润）